Globalisering onder vuur: het einde van een tijdperk?

Globalisering, het proces dat de wereld in een versneld tempo heeft verenigd, staat nu op een belangrijk kruispunt. Morris Chang, oprichter van Taiwan Semiconductor, heeft tijdens een recente ceremonie gedurfde voorspellingen gedaan over het mogelijke einde van de globalisering en vrijhandel. De geopolitieke spanningen, toenemende handelsspanningen, en de wedergeboorte van lokale sourcing zijn factoren die bijdragen aan deze voorspelling. In dit artikel onderzoeken we de impact van deze verschuiving op internationale economieën en technologieën.

Gedurfde uitspraken

“Globalisering en Vrije Handel aan het Uitsterven?” Zo beweerde Morris Chang, de oprichter van Taiwan Semiconductor, tijdens een recent gehouden ceremonie in Arizona. Deze viering, ter ere van de lancering van een gloednieuwe Taiwan Semiconductor-fabriek, diende als een platform voor Chang’s gedurfde voorspellingen.

Het concept van globalisering, dat na de Koude Oorlog in populariteit schoot, gaat over de groeiende onderlinge afhankelijkheid van wereldeconomieën, culturen en bevolkingen. Deze wordt gestimuleerd door grensoverschrijdende handel, geavanceerde technologie, en de beweging van investeringen, mensen en informatie.

Echter, volgens Chang, is de tijd van vrije handel en globalisering in de wereld bijna ten einde. En, voegt hij eraan toe, het ziet er niet naar uit dat ze zullen terugkeren. Maar wat betekent dit voor de toekomst van internationale economie en technologie?

De complexiteit van globalisering

Het concept van globalisering is weliswaar geen nieuwigheid, maar de wereld is nu meer geglobaliseerd dan ooit tevoren. Deze opmars van globalisering brengt echter een complexe en politiek beladen dynamiek met zich mee. Iedere aanzienlijke economische of sociale verandering heeft zijn winnaars en verliezers – en globalisering is geen uitzondering.

Globalisering heeft een diepgaande invloed gehad op de wereldwijde groei, armoedebestrijding en ongelijkheid – zowel tussen landen als binnen landen. Het heeft ook politieke, sociale en culturele gevolgen. Het is daarom geen wonder dat de mogelijke teruggang van globalisering tegenwoordig een hot topic is.

Geopolitieke spanningen

Handelsspanningen, met name tussen de VS en China, zijn al meer dan een decennium aan het toenemen. Deze spanningen zijn versneld door de pandemie en de daaruit voortvloeiende verstoringen van de wereldwijde toeleveringsketens. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne, aangewakkerd door Rusland, hebben deze handelsspanningen alleen maar doen toenemen, wat leidt tot ernstige zorgen over een wereld die steeds meer uit elkaar valt.

Belangrijke investeerders zoals Larry Fink van Blackrock en Howard Marks van Oaktree waarschuwen dat deze issues de wereldorde blijvend kunnen veranderen. Fink stelde onlangs dat recente gebeurtenissen overheden wereldwijd hebben gedwongen om hun afhankelijkheden opnieuw te evalueren en hun productie- en assemblageprocessen opnieuw te bekijken. Marks sprak over de problemen van Europa’s afhankelijkheid van Russische energie en de westerse outsourcing van computerchipproductie. Hij stelde dat “het besef van deze negatieve aspecten van globalisering nu heeft geleid tot een verschuiving naar lokale sourcing”.

Van globalisering naar deglobalisering?

Charles Kaye, van Warburg Pincus, ziet een significante verschuiving in de investeringswereld. Waar geopolitiek “aan de rand van onze gedachten” bleef sinds de val van de Berlijnse Muur, en een ‘zuurstof’ voor wereldwijde groei bood, is dat nu veranderd. Geopolitiek staat nu centraal in investeringsbeslissingen, benadrukte hij. Termen als ‘deglobalisering’, ‘nearshoring’, ‘onshoring’, ‘friendshoring’ en ‘reshoring’ zijn steeds vaker terug te vinden in bedrijfsresultaatrapporten, volgens een analyse van financieel databedrijf Sentieo.

Historische context van globalisering

Historisch gezien werden goederen dicht bij hun consumptiepunt vervaardigd, grotendeels door beperkingen op het gebied van transport. Echter, met de groei van de transportinfrastructuur werd het mogelijk om productie en consumptie van elkaar te scheiden, eerst over honderden, later over duizenden kilometers. Hierdoor konden goederen worden geproduceerd waar arbeid het meest beschikbaar, betaalbaar, of bekwaam was, en werden de voordelen van specialisatie gemaximaliseerd.

Post-WOII zagen we de opkomst van Japan als productie- en exportkracht, dankzij goedkope arbeid en moderne productietechnieken. Rond 1995 begon een verschuiving naar productie in China echt momentum te krijgen. Deze mogelijkheid tot goedkoop produceren in Azië stimuleerde Amerikaanse bedrijven om fabrieken in het buitenland te bouwen en Aziatische aannemers in te huren.

De impact van globalisering: economische groei en banenverlies

Offshoring leidde tot banencreatie in het buitenland, economische groei in productielanden en goedkopere goederen voor Amerikaanse consumenten. Ook heeft het bijgedragen aan de lage inflatie in de Verenigde Staten in de afgelopen 40 jaar. Echter, de medaille heeft ook een keerzijde. Globalisering zorgde voor offshoring naar gebieden waar de kosten het laagst waren, wat resulteerde in het verlies van miljoenen Amerikaanse banen en de uitholling van productieregio’s, middenklasse en vakbonden in de private sector – wat het leven voor veel Amerikanen moeilijker maakte.

De toekomst van globalisering

Economen hebben het afgelopen decennium intensief gediscussieerd over de toekomst van globalisering. Ze benadrukken dat de groei van de wereldhandel sinds de financiële crisis van 2007-2008 trager is dan de groei van het BBP. Dit wijst op een verandering ten opzichte van de eerdere trend die werd waargenomen tijdens de twee decennia van zogenaamde hyperglobalisering (1989-2009).

Vertraging Globalisering: Veerkracht van de Toeleveringsketen

De recente discussies rondom de vertraging van globalisering zijn steeds meer verweven geraakt met vraagstukken over de veerkracht van de toeleveringsketen. Na de Russische invasie van Oekraïne, heeft Europa’s afhankelijkheid van Russische energie geleid tot een grotere focus op diversificatie van de toeleveringsketen. Ook in de Verenigde Staten, is de zorg over banenverlies aan internationale concurrenten met lage lonen sterk toegenomen.

Analyses van globalisering: inzichten uit recent onderzoek

Pinelopi Goldberg van Yale University en Tristan Reed van de Wereldbank hebben een recente studie uitgevoerd die dieper ingaat op data die over het algemeen als maatstaven voor globalisering worden beschouwd. Ze onderzochten factoren zoals handelsstromen, kapitaalstromen en wereldwijde arbeidsbewegingen.

Interessant is dat ze ook de veranderingen in overheidsbeleid en sentimenten die in de data te vinden zijn, hebben geanalyseerd. Ze onderzochten bijvoorbeeld het voorkomen van bepaalde termen en zinnen in nieuwsartikelen om te begrijpen hoe het publieke discours in de loop van de tijd is veranderd. Ook hebben ze de data opgesplitst per land om te laten zien hoe verschillende landen verschillende ervaringen hebben met globalisering.

Nationale veiligheid en ‘friendshoring’

Volgens hun studie begon de derde fase van globalisering met de Russische invasie van Oekraïne vorig jaar. Deze gebeurtenis heeft mogelijk het sterkste argument voor het heroverwegen van globalisering geleverd: zorgen over nationale veiligheid. De term “friendshoring” is toegevoegd aan het internationale handelsvocabulaire in deze context.

De beleidsreacties die volgden op de afhankelijkheid van Europa van Rusland voor een kritische grondstof, waren indrukwekkend, waaronder uitgebreide exportbeperkingen in de halfgeleidersector door de VS, gericht op China. Volgens Goldberg en Reed kunnen deze ontwikkelingen worden beschouwd als de markeringen van een nieuw tijdperk in internationale handel en globalisering.

Globalisering in cijfers: Handel, diensten en binnenlandse markten

Internationale handel in goederen en diensten is een veelgebruikte maatstaf voor globalisering. In de afgelopen dertig jaar heeft de wereldwijde import, ondanks de financiële crisis, een snelle groei doorgemaakt. Na de scherpe daling in 2020 door de pandemie, is de wereldwijde import in 2021 sterk teruggesprongen.

Economische data onthullen de lange termijn veerkracht van internationale handel. Echter, als percentage van het BBP, is de import sinds de wereldwijde financiële crisis enigszins afgenomen. Deze trend leidt tot bezorgdheid dat we mogelijk in een periode van deglobalisering terecht zijn gekomen na de financiële crisis. Veel mensen zien deze kleine daling echter meer als een vertraging in globalisering, niet zozeer als een volledige omkering van de trend.

Het valt te betogen dat de vertraging in goederenhandel vanaf dit punt geen betrouwbare indicator is voor ernstige problemen in de wereldeconomie.

Verschuivingen in productie en handel: De rol van intermediaire goederen

Met het groeien van de economieën, was er uiteindelijk een vertraging te verwachten. Bovendien zou een deel van de vertraging in de groei van de goederenhandel te wijten kunnen zijn aan het feit dat landen steeds meer diensten produceren en consumeren in plaats van goederen. Dit komt doordat diensten meestal meer lokaal georiënteerd zijn.

De handel in tussenproducten – goederen die worden gebruikt om andere eindproducten te maken – is sinds 2019 blijven groeien. Deze groei kan worden gezien als een indicator van de aanhoudende deelname van landen aan mondiale waardeketens, waarbij verschillende stadia van productieprocessen in verschillende landen plaatsvinden.

Bij het bekijken van langetermijngrafieken zien we dat de import van tussenproducten als aandeel van het BBP in landen als China en India afneemt. Beide landen produceren nu meer inputs binnenlands. Daarnaast is er een subtiele neerwaartse trend in de import van tussenproducten in landen als Duitsland en de Verenigde Staten.

Samengevat, terwijl sommige landen meer deel gaan nemen aan wereldwijde toeleveringsketens, worden andere landen minder afhankelijk van de wereldeconomie voor inputs.

De tendensen van deglobalisering verschillen per land

Hoewel de Verenigde Staten en China langzaam hun afhankelijkheid van wereldmarkten lijken te verminderen, geldt dit niet universeel. De data toont nog geen overtuigende tekenen van deglobalisering, maar de dynamiek rond handelsbeleid heeft de afgelopen vijf jaar een opmerkelijke verschuiving doorgemaakt, vooral in de VS.

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn handelsbelemmeringen wereldwijd verminderd. Dankzij talrijke handelsovereenkomsten hebben veel landen hun plaats in de wereldmarkten kunnen versterken. Ontwikkelingslanden hebben zelfstandig hun tarieven verlaagd en zich aangesloten bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). De VS en andere geavanceerde economieën speelden een cruciale rol in het verminderen van handelsbarrières en het vormgeven van het wereldhandelssysteem.

De impact van handelsconflicten

In 2018 kwam er een kentering toen de VS tariefverhogingen aankondigde, gericht op meerdere landen, maar voornamelijk China. Deze verhogingen mondden uit in een tariefoorlog tussen de twee grootste economieën ter wereld: de VS en China.

Tijdens deze periode werden er strenge exportbeperkingen op de halfgeleiderindustrie gelegd, onder het mom van nationale veiligheid. De Chips Act in de VS verstrekte miljarden dollars ter ondersteuning van de binnenlandse halfgeleiderindustrie.

Reacties op handelsrestricties

De handelsoorlog tussen de VS en China heeft bewijsbaar de handel tussen deze twee landen in getroffen productcategorieën verminderd. Paradoxaal genoeg stimuleerde het de handel tussen andere landen en de rest van de wereld in dezelfde producten. Landen met uitgebreide handelsovereenkomsten bleken het meeste voordeel te halen uit de veranderde situatie, gezien hun aanzienlijke exportgroei naar de rest van de wereld.

Overheidsbeleid en handelsbeperkingen

Experts beweren dat nieuwe handelsbeperkingen niet per se een reactie zijn op vraag vanuit de private sector of kiezers, maar eerder een trend lijken te sturen. Uit gegevens blijkt dat bedrijven in de nasleep van covid-19 nieuwe leveranciers hebben gezocht om hun toeleveringsketens te diversifiëren, maar tegelijkertijd hun bestaande relaties probeerden te behouden.

Hoewel bedrijven streven naar minder afhankelijkheid van één enkel land voor hun leveringen – een les die pijnlijk duidelijk werd door Europa’s overmatige afhankelijkheid van Rusland – is het belangrijk te onderstrepen hoe complex het zou zijn om de Amerikaanse handel met China op korte termijn aanzienlijk te verminderen.

De risico’s van deglobalisering

Als deglobalisering werkelijkheid wordt en een aanzienlijk deel van de productiviteitswinsten die door globalisering worden gedreven, op korte termijn zou verdwijnen, dan kunnen we waarschijnlijk inflatie, grote handelsverstoringen en een langdurige recessie verwachten.

In gecompliceerde domeinen als economie en geopolitiek zijn er geen pasklare antwoorden. Met zoveel veranderlijke factoren, onbekenden en voordelen en nadelen die moeilijk tegen elkaar af te wegen zijn, zal er nooit een perfect antwoord zijn. Daarom blijven er altijd verschillende ideeën opkomen en verdwijnen.

Tot op heden is er nog geen bewijs dat deglobalisering al in volle gang is, maar er is wel enig bewijs van politieke wil in enkele van ‘s werelds grootste economieën om dingen anders te gaan doen.

Conclusion

In de afgelopen decennia is globalisering het vliegwiel van economische groei geweest, maar recente ontwikkelingen en geopolitieke spanningen hebben geleid tot een mogelijke verschuiving richting deglobalisering. Hoewel dit proces ingrijpende gevolgen kan hebben, biedt het ook mogelijkheden voor economieën om zich te heroriënteren en te diversifiëren. Wat de toekomst ook moge brengen, de economische dynamiek is aan het veranderen en aanpassingsvermogen zal cruciaal zijn voor het overleven en gedijen in het nieuwe economische landschap.